تفاوتی میان الهه هیکس و عبدالکریم لاهیجی

الهه هیکس و عبدالکریم لاهیجی دو چهره بین­المللی ایرانی هستند که هر یک خدمات قابل توجهی در مستندسازی نقض حقوق بشر درایران عرضه کرده­اند.

خانم هیکس (شریف پور) اینک مدیر گروه حقوق بشر و برنامه ریزی «سازمان دیده­بان حقوق بشر» است. شهرت او نزد ایرانیان به دلیل جایگاه برجسته او در این نهاد مهم حقوق بشری است. به این ترتیب، جایگاه او حتی از یک کتشگر حقوق بشر نیز بالاتر است. یک کنشگر حقوق بشر تمام تلاش خود را مبذول می­کند تا نهادی مانند سازمان دیده­بان حقوق بشر را نسبت به نقض حقوق بشر مطلع سازد. این سازمان یافته­های خود را مستندسازی کرده و در اختیار شورای حقوق بشر سازمان ملل قرار می­دهد.

چنین جایگاه والایی را دیگر ایرانی فرهیحته یعنی دکتر عبدالکریم لاهیجی دارد. او اینک  رییس «فدراسیون جهانی جامعه­های حقوق بشری» است که به نوبه خود نقش موثری در بازتاب دادن نقض فاحش حقوق بشر در ایران داشته و دارد. لاهیجی نیز جایگاهی فراتر از یک کنشگر حقوق بشر دارد. او به خوبی آگاه است که هرگونه قول و فعل که از او صادرشود در ارزیابی گزارشی که سازمان او منتشر می­کند، تاثیرگذار است. از این رو، لاهیجی «کم گوی و گزیده گوی» است. هرگز جایگاه خودرا به یک کنشگر حقوق بشر تقلیل نمی­دهد چه رسد به کنشگر سیاسی.

الهه هیکس: کنشگر سیاسی یا یک چهره بین المللی حقوق بشری؟

کنشگر (فعال) سیاسی شاخه­ای از کنشگری (Activism) است که با هدف حفظ وضع موجود در عرصه سیاست یا تغییر آن فعالیت می­کند. کنشگر حقوق بشر همین وظیفه را برای خود در عرصه حقوق بشر قائل است.

برای مثال مشارکت یا عدم مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری یک عرصه از عرصه­های کنشگری سیاسی است. یک کنشگر سیاسی تلاش خود را مبذول می­کند که مردم را برای مشارکت در انتخابات ترغیب یا آنان را از مشارکت منصرف سازد. چنین وظیفه­ای در جایگاه و منزلت کسی همچون دکتر لاهیجی نیست. لذا او در امر ترغیب یا منصرف ساختن مردم از مشارکت در انتخابات یا اظهار نظر نمی­کند یا چنان محتاط سخن می­گوید که موضع شخصی او با منزلت بین­المللی­اش درآمیخته نشود. به نظر نمی­رسد که خانم الهه هیکس این ظرافت را رعایت می­کند.

این حق خانم هیکس است که مردم را برای مشارکت در انتخابات ترغیب کند. اما، اینکه او جایگاه خود را به یک کنشگر سیاسی تقلیل دهد و درمناظرات داغ  دو طرفه با دیگر کنشگران وارد شود، قطعا به وظیفه­اش در دیده­بان حقوق بشر آسیب می­زند. مثلا در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰، آقای فرخ نگهدار معتقد به مشارکت بود. او یک فعال سیاسی است و دقیقا در جایگاه فعال سیاسی  کنشگری کرد. اما، خانم هیکس که عینا معتقد به مشارکت در انتخابات بود، روشن نمی­ساخت که آیا این موضع را به عنوان یک کنشگر سیاسی گرفته یا یک نهاد بین­المللی؟

جنجالی که هیکس به راه انداخت

اگر اهل پیگیری گفتگوها در «کلاب هاوس» باشید، دیده­اید که برای بیش از سه روز اتاق­های متعددی له و علیه خانم هیکس درباره یک توییت او در جریان بود. برخی از این اتاق ها با حداقل ۲۰۰۰ هزار شنونده برای ۲۴ ساعت در جریان بود. این یعنی حداقل ۴۸۰۰۰ ساعت حضور شنیداری تنها در یک اتاق درباره یک توئیت او در جریان بود. حال اگر این تعداد ساعت را ضرب در ۲ یا ۳ اتاق دیگر با همین ظرفیت کنیم رقم نجومی حاصل می­آید. اما، هیکس چه گفته بود و چه کرده است که این همه جمجال برانگیخت؟

 ماجرا از آنجا آغاز شد که با بالاگرفتن اعتراضات در خوزستان به کمبود شدید آب و وضعیت بد معیشتی، خانم هیکس در توئیتی به زبان انگلیسی نوشت: «متاسفانه بسیاری از اعضای مسلح سازمان مجاهدین خلق در میان معترضان در خوزستان هستند. این گروه مورد حمایت اسرائیل است. از آن کمک مالی میگیرد و توسط آن آموزش دیده است.»

به این ترتیب، خانم هیکس در یک گزاره اخباری (Declarative)  حضور نیروهای مسلح وابسته به سازمان مجاهدین را در اعتراضات خوزستان قطعی تلقی کرده است.

چنین ادعایی آن هم از سوی یک مقام بین­المللی بسان برق و باد، به دو دلیل، جنجال برانگیخت. یکم برای اینکه حتی مقامات جمهوری اسلامی تا آن زمان چنین ادعایی نکرده بودند. دوم برای اینکه این ادعا میتوانست زمینه سرکوب خونین معترضان را فراهم آورد.

خانم هیکس که متوجه حجم انتقاد به خود شده بود، در تماسی با تلویزیون «ایران اینترنشنال» خواستار ارائه توضیحات شد. او در این مصاحبه نه تنها هیچ دلیل بر مدعای خود اقامه نکرد، بلکه در واکنشی عصبی انبوهی از الفاظ رکیک و ناسزا را به مهدی مهدوی آزاد (روزنامه نگار) روانه کرد. مهدوی آزاد در این مصاحبه به خانم هیکس گفت اگر دلیل برای اثبات مدعایش ندارد یا «فردی بی اطلاع از سیاست است یا مامور دستگاه اطلاعاتی ایران.»

 در ساعت­ها گفتگو که در طی چند روز در کلاب هاوس در جریان بود، عده­ای در موافقت با خانم هیکس و عده­ای در مخالفت با او درآمدند. در یکی ازاین گفتگوها خانم هیکس با صدای لرزان و چشم گریان حضور یافت که نشان حال بد اوبود.

بی­تردید این جنجال به زودی فرو خواهد خفت ولی خانم هیکس می­ماند ویک پرسش ساده که اگر او نیز همچون دکتر لاهیجی «کم گوی و گزیده گوی» می­بود و اگر منزلت خود را به یک کنشگر سیاسی تقلیل نمی­داد، آیا برای خود، خانواده اش و سازمانش بهتر نبود؟

تاریخ انتشار: ۲۹ ژوئیه ۲۰۲۱ / زیتون