واکنش فوری و چندجانبهٔ پاکستان به حمله موشکی ایران چه پیامی دارد؟
واکنش فوری و چند جانبه از سوی پاکستان در حالی است که اولا هر دو کشور عنوان «جمهوری اسلامی» را بر خود دارند. ثانیا پاکستان حافظ منافع ایران نزد دولت امریکاست (و پیشتر نیز حافظ منافع ایران نزد مصر بود) و از همه مهمتر، عبدالقدیر خان، پدر هسته‌ای این کشور، دانش هسته‌ای را تا اندازه زیادی به ایران منتقل کرده بود.
تاریخ انتشار: ۱۸ ژانویه ۲۰۲۴/ رادیو فردا
حسین علیزاده
در پاسخ به موشک‌پرانی سپاه پاسداران به سه کشور عراق (اقلیم کردستان)، سوریه (ادلب) و پاکستان، این سه کشور هر یک به گونه ای واکنش نشان داده اند. سوریه مطلقا سکوت اختیار کرده چرا که مناطق تحت تصرف جدایی‌طلبان هدف قرار گرفته است. عراق به شدت این حمله را محکوم کرده و گفته که شکایت رسمی به سازمان ملل خواهد برد. اما، پاکستان در عرض ۲۴ ساعت ۵ اقدام فوری به عمل آورده و لازم ندیده که شکایت به سازمان ملل برد. اقدامات پاکستان عبارتند از:
یکم: فراخواندن سفیر خود از تهران به نشان اعتراض به جمهوری اسلامی.
دوم: مخالفت با بازگشت سفیر ایران به اسلام آباد به همان دلیل.
سوم: لغو کلیه دیدارهای خرد و کلان مقامات ایران و پاکستان تا اطلاع ثانوی.
چهارم: گرفتن انگشت اتهام به سوی جمهوری اسلامی در قتل یک رهبر مذهبی به نام مسعود الرحمان عثمانی از رهبران جریان موسوم به «سپاه صحابه» که در ۱۵ دی در پاکستان کشته شد.
پنجم: حمله موشکی به شهر سراوان در خاک ایران که طی آن ۹ تن از جمله ۴ زن و ۳ کودک کشته شدند.
به این ترتیب، پاکستان پاسخ موشک‌پرانی سپاه پاسداران را با واکنش دیپلماتیک (ممانعت از دو سفیر و لغو همه دیدارها)، واکنش رسانه‌ای (اتهام به قتل یک روحانی سنی) و واکنش نظامی (حمله موشکی) داده است.
این واکنش فوری و چند جانبه از سوی پاکستان در حالی است که اولا هر دو کشور عنوان «جمهوری اسلامی» را بر خود دارند. ثانیا پاکستان حافظ منافع ایران نزد دولت امریکاست (و پیشتر نیز حافظ منافع ایران نزد مصر بود) و از همه مهمتر، عبدالقدیر خان، پدر هسته‌ای این کشور، دانش هسته‌ای را تا اندازه زیادی به ایران منتقل کرده بود.
افزون بر این سه نکته، در تاریخ ۷۷ ساله رابطه تهران و اسلام آباد هرگز چنین تقابلی رخ نداده بود. ضمن اینکه از زمان نقض تمامیت ارضی ایران توسط عراق که منتهی به جنگ ۸ ساله شد، این نخستین نقض تمامیت ارضی ایران محسوب می‌شود.
چرا موشک‌پرانی؟
نظر به روابط کم تنش ایران و پاکستان، چرا سپاه پاسداران دست به موشک‌پرانی برای اولین بار به خاک پاکستان زد و چرا پاسخ اسلام آباد فوری و قاطع و چند بعدی بود؟
بهانه حمله موشکی سپاه ضربه به گروهک تروریستی «جیش العدل» بود. جیش العدل یک گروه شبه نظامی مسلح از اتباع اهل سنت ایران در استان سیستان و بلوچستان است که خود را مدافع اهل سنت ایران می‌داند. این گروه تا کنون چندین بار در مرز مشترک با پاکستان مبادرت به ناامن سازی پاسگاه‌های مرزی ایران کرده است. از جمله در آبان ۱۳۹۲، با حمله به پاسگاه مرزی سراوان ۱۴ نیروی مرزبانی ایران را کشته و ۷ نفر را مجروح کرده بود. این گروهک عملیات خود را از درون خاک پاکستان هدایت می‌کند. اما، به نظر نمی‌رسد که حمله موشکی سپاه حتی اندک ضربه‌ای به توان جیش العدل زده باشد. از این مهمتر، پرسش آن است که اساسا چرا سپاه پاسداران باید در یک روز سه نقطه متفاوت را در سه کشور مورد حمله قرار دهد؟
شاید بهترین پاسخ را فواد حسین، وزیر خارجه عراق، داده باشد. او ضمن آنکه اقدام سپاه پاسداران را «تجازو و نقض قوانین بین‌المللی» خواند، با به کار بستن زبان طعنه آمیزی گفت که سپاه پاسداران ایران «یا نمی‌خواهد و یا نمی‌تواند به اسرائیل حمله کنند و به همین دلیل در جستجوی قربانی در اطراف خود هستند و به همین دلیل به اربیل حمله کردند.»
به نظر می‌رسد ارزیابی وزیرخارجه عراق ارزیابی درستی باشد چرا که در هفته‌های اخیر اسرائیل دست‌کم سه عملیات حذف فیزکی موفق به اجرا گذاشته بود. یکم: ترور رضی موسوی از فرماندهان عالی‌رتبه سپاه در سوریه. دوم: ترور صالح العاروری، معاون ارشد اسماعیل هنیه، رهبر حماس. سوم: ترور وسام حسن الطویل از فرماندهان ارشد و میدانی حزب الله لبنان.
بر خلاف عملیات موشکی سپاه که از غیرنظامیان قربانی گرفت، در تمام این عملیات‌ها جز افراد یاد شده، هیچ غیرنظامی بیگناه کشته نشده بودند.
افزون بر این سه مورد، امریکا نیز در روزهای اخیر مواضع حوثی‌های مورد حمایت تهران را هدف حمله قرار داده بود.
با احتساب این فشارها بر جمهوری اسلامی، گویا سپاه در صدد آن بود تا با حمله موشکی محدود به کشور نشان دهد که در هر یک از مرزها می‌تواند از توان موشکی خود استفاده کند. اما، واکنش فوری و چند بعدی پاکستان به شرحی که گفته شد ارزش عملیاتی موشک‌پراکنی سپاه را تقلیل داده است. از یک سو، قدرت جیش العدل تضعیف نشده و از سوی دیگر روابط حسن همچواری ایران و پاکستان برای اولین بار در تاریخ ۷۷ ساله مخدوش شده است. ترمیم این تیرگی روابط زمان و درایت نیاز دارد. نباید از یاد برد که سه سال پیش، پاکستان در کنار ترکیه و جمهوری آذربایجان، در مانور نظامی مشترک «سه برادر» در مرزهای بالای رودخانه ارس در خاک آذربایجان شرکت کرده بود که به شدت موجبات ناخرسندی تهران را به همراه داشت.
گفتنی است که وضعیت کنونی تیرگی در روابط تهران و اسلام آباد در حالی رخ داده که دو روز گذشته، ناو گروه نیروی دریایی پاکستان با نیروی دریایی ارتش ایران مبادرت به رزمایش مشترک دریایی در تنگه هرمز کرده بودند.
با در نظر گرفتن همه جوانب به نظر نمی‌رسد که تیرگی حاصل آمده از موشک‌پرانی دو طرف به بیش از آنچه رخ داده افزایش یابد. روشن است که دو سود تلاش در کنترل اوضاع دارند. اما، در این میان، اسلام آباد، به عنوان یک نیروی اتمی، به سپاه درس آموخته تا دیگر بار چنین اقدامی نکند. از نگاه نظامیان پاکستان اگر این کشور مبادرت به واکنش متناسب نمی‌کرد، پیام بدی به هند ارسال می‌شد که تا کنون در ۴ جنگ با پاکستان دست برتر را داشت.
