حمله به پهپاد؛ ایران و آمریکا به شورای امنیت می‌روند
با سرنگونی پهپاد فوق پیشرفته آمریکایی توسط پدافند ایران، برگی به برگ‌های مناقشات ایران و آمریکا افزوده شد. ایران مسئولیت حمله به این پهپاد را برعهده گرفت و مدعی شد که این پهپاد در حال گشت‌زنی در فضای سرزمینی ایران، پس از عدم توجه به دو اخطار، سرنگون شده است. این در حالی است که روایت آمریکا مغایر این است و مدعی است این پهپاد در آب‌های بین‌المللی در حال پرواز بوده است.
با سرنگونی پهپاد فوق پیشرفته آمریکایی توسط پدافند ایران، برگی به برگ‌های مناقشات ایران و آمریکا افزوده شد. ایران مسئولیت حمله به این پهپاد را برعهده گرفت و مدعی شد که این پهپاد در حال گشت‌زنی در فضای سرزمینی ایران، پس از عدم توجه به دو اخطار، سرنگون شده است. این در حالی است که روایت آمریکا مغایر این است و مدعی است این پهپاد در آب‌های بین‌المللی در حال پرواز بوده است.
آمریکا گفته است که موضوع را به شورای امنیت خواهد برد و تهران نیز به نوبه خود می‌گوید که مراتب شکایت خود را از «تجاوز پهپاد جاسوسی آمریکایی به فضای سرزمینی ایران» به شورای امنیت می‌برد. به این ترتیب، رویارویی نظامی دو کشور در این مورد ویژه به رویارویی در سازمان ملل مبدل خواهد گردید.
اما، پرسش این است که این نبرد دیپلماتیک در سازمان ملل به سود کدام و به زیان کدام خواهد بود؟ اگرچه بعید است ایران بتواند رأی شورای امنیت را برای خود حاصل کند، پرسش مهم‌تر این است که آیا آمریکا با توجه به وزن و جایگاهش در شورای امنیت به عنوان کشوری که صاحب حق وتو است، می‌تواند رأی شورای امنیت را به نفع خود داشته باشد؟
رویارویی ایران و آمریکا در شورای امنیت
تا روزهای آینده روشن خواهد شد که آیا نبرد ایران و آمریکا در مورد سرنگونی پهپاد آمریکایی توسط پدافند ایران به صحن شورای امنیت خواهد رفت یا نه. اما، آنچه مهم است اینکه رویارویی ایران و آمریکا در سازمان ملل پیشتر در این سازمان آغاز شده است. مسئله سرنگونی پهپاد آمریکایی می‌تواند ادامه رویارویی باشد که پیشتر در سازمان ملل آغاز شده است.
در پی گنجاندن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی از سوی آمریکا، ظریف در فروردین امسال (سه ماه پیش از سرنگونی پهپاد) در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل، اقدام آمریکا را گامی در جهت بر هم زدن صلح و امنیت بین‌المللی به عنوان دو مؤلفه بنیادین منشور ملل متحد، دانسته بود. او همچنین در نامه‌ای به تک‌تک همتایان خود در جهان، اقدام یادشده آمریکا را در راستای «از بین بردن تمام سازوکارهای حل مسالمت‌آمیز کاهش تنش» میان تهران و واشینگتن توصیف کرده و خاطر نشان ساخته بود که به این ترتیب «گزینه دیگری جز توسل به مواجهه مستقیم باقی نماند.»
اینک پیش‌بینی ظریف مبنی بر مواجه ایران و آمریکا با سرنگونی پهپاد آمریکایی تا اندازه‌ای تحقق یافته است.
اما، این تمام رویارویی ایران و آمریکا در عرصه دیپلماسی سازمانی نیست. مورد دیگر حمله به دو نفت‌کش در دریایی عمان در ۲۳ خرداد (۱۳ ژوئن) بود که آمریکا با ارائه فیلم و تصاویری انگشت اتهام را به سوی ایران گرفته بود. در گرماگرم اصرار آمریکا و انکار ایران، حمله موشکی ایران به پهپاد آمریکا و به گردن گرفتن این عملیات، موضوع حمله به نفتکشها را به کلی به حاشیه راند. در حالی که ترامپ در آغاز آن را در بستر «خطای انسانی» توجیه می‌کرد، ایران مسئولیت سرنگونی پهپاد آمریکایی را بر عهده گرفت و با نشان دادن اجزایی از پیکره پهپاد که به چنگ آورده بود، مدعی شد که بقایای به دست آمده پهپاد نشان از آن دارد که این پرنده در آب‌های سرزمینی ایران شکار شده است. با چنین استدلالی ایران دست خود را برای رجوع به شورای امنیت پر می‌بیند و با استناد به مکاتبات پیشین مدعی شود که پیش‌بینی چنین روزی را کرده بود.
اما، اگر قرار باشد آمریکا به شورای امنیت مراجعه کند، روشن نیست که ادعای آمریکا مبنی بر اینکه این پهپاد در آب‌های بین‌المللی شکار شده، چیست؟ تا اینجا آمریکا شواهدی مبنی بر صحت ادعای خود ارائه نداده و از آن مهم‌تر، هیچ یک از دوستان و متحدان آمریکا (حتی اسرائیل و سعودی) نیز در دفاع از آمریکا سخنی بر زبان نیاورده یا هیچ کشور اروپایی در تقبیح رفتار ایران به عنوانی اقدامی تحریک‌انگیز سخنی بر زبان نیاورده است. در نهایت همه کشورها، ایران آمریکا را به خویشتن‌داری دعوت کرده‌اند.
در چنین شرایطی اگر آمریکا تصمیم خود را مبنی بر مراجعه به شورای امنیت محقق سازد، بعید بتوان باور داشت بتواند قطعنامه‌ای در محکومیت ایران از این شورا بگیرد. صحت این گمانه‌زنی را می‌توان در دیگر مراجعه آمریکا به شورای امنیت در شب حمله به دو نفت‌کش سراغ گرفت که آمریکا با پخش یک فیلم سی ثانیه‌ای مدعی شد حمله به نفتکشها توسط ایران انجام شده و همان شب، یافته‌های خود را به اجلاس اضطراری شورای امنیت ارائه داد ولی مطلقاً از آن نتیجه‌ای جز ابراز نگرانی شورا درباره وقوع این حادثه، حاصل نشد.
به عبارت دیگر، جلسه غیرعلنی و اضطراری شورای امنیت تا آنجا یک شکست برای آمریکا بود که آلمان به صراحت اعلام کرد شواهد ارائه شده از سوی آمریکا کافی نیست و نماینده دائم کویت در سازمان ملل نیز گفت: «به دشواری می‌توان گفت قایقی که در فیلم نشان داده می‌شود متعلق به سپاه پاسداران ایران است».
ناکامی آمریکا در نشست شورای امنیت تا آن جا بود که سفیر کویت در سازمان ملل همچنین گفت شورای امنیت خواستار تحقیق درباره انفجارها شد، اما، «نهادی برای تحقیق درباره آن مشخص نکرد». این بدان معناست که آمریکا با تمام ثقلی که در سازمان ملل دارد یا نخواست یا نتوانست کمیته حقیقت‌یابی برای بررسی حمله به نفتکشها تشکیل شود.
با توجه به ناکامی آمریکا در شورای امنیت در کمتر از ۱۰ روز گذشته در حصول یک نتیجه دل‌خواه در حادثه دو نفت‌کش، بعید بتوان باور داشت که آمریکا بتواند در قانع ساختن این شورا مبنی بر اینکه پهپادش در آب‌های بین‌المللی شکار شده، دستاوردی داشته باشد به ویژه اینکه نباید از یاد برد تمام این منازعات از زمانی آغاز شد که دونالد ترامپ یک‌جانبه از قراردادی خارج شد که مورد اعتراض اتحادیه اروپا، روسیه و چین قرار گرفت. در عین حال بعید بتوان باور داشت که ایران نیز بتواند از شورای امنیت قطعنامه‌ای در محکومیت آمریکا به دست آورد.
اما، آنچه در این میان از همه نویدبخش‌تر است اینکه فارغ از رفع دعوای دو کشور به سازمان ملل، توسل جستن ایران و آمریکا به داوری سازمان ملل در حالی که به احتمال قوی دستاوردی برای هیچ یک نخواهد داشت، خود نشانی از عدم اراده ایران و آمریکا برای توسل به زور برای حل اختلافاتشان است. همین که دو کشور مایل‌اند اختلاف خود را به مرجعی بین‌المللی ارجاع دهند، نگرانی از بروز جنگ اندکی کاسته می‌شود.
اما، پرسش این است که این نبرد دیپلماتیک در سازمان ملل به سود کدام و به زیان کدام خواهد بود؟ اگرچه بعید است ایران بتواند رأی شورای امنیت را برای خود حاصل کند، پرسش مهم‌تر این است که آیا آمریکا با توجه به وزن و جایگاهش در شورای امنیت به عنوان کشوری که صاحب حق وتو است، می‌تواند رأی شورای امنیت را به نفع خود داشته باشد؟
رویارویی ایران و آمریکا در شورای امنیت
تا روزهای آینده روشن خواهد شد که آیا نبرد ایران و آمریکا در مورد سرنگونی پهپاد آمریکایی توسط پدافند ایران به صحن شورای امنیت خواهد رفت یا نه. اما، آنچه مهم است اینکه رویارویی ایران و آمریکا در سازمان ملل پیشتر در این سازمان آغاز شده است. مسئله سرنگونی پهپاد آمریکایی می‌تواند ادامه رویارویی باشد که پیشتر در سازمان ملل آغاز شده است.
در پی گنجاندن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی از سوی آمریکا، ظریف در فروردین امسال (سه ماه پیش از سرنگونی پهپاد) در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل، اقدام آمریکا را گامی در جهت بر هم زدن صلح و امنیت بین‌المللی به عنوان دو مؤلفه بنیادین منشور ملل متحد، دانسته بود. او همچنین در نامه‌ای به تک‌تک همتایان خود در جهان، اقدام یادشده آمریکا را در راستای «از بین بردن تمام سازوکارهای حل مسالمت‌آمیز کاهش تنش» میان تهران و واشینگتن توصیف کرده و خاطر نشان ساخته بود که به این ترتیب «گزینه دیگری جز توسل به مواجهه مستقیم باقی نماند.»
اینک پیش‌بینی ظریف مبنی بر مواجه ایران و آمریکا با سرنگونی پهپاد آمریکایی تا اندازه‌ای تحقق یافته است.
اما، این تمام رویارویی ایران و آمریکا در عرصه دیپلماسی سازمانی نیست. مورد دیگر حمله به دو نفت‌کش در دریایی عمان در ۲۳ خرداد (۱۳ ژوئن) بود که آمریکا با ارائه فیلم و تصاویری انگشت اتهام را به سوی ایران گرفته بود. در گرماگرم اصرار آمریکا و انکار ایران، حمله موشکی ایران به پهپاد آمریکا و به گردن گرفتن این عملیات، موضوع حمله به نفتکشها را به کلی به حاشیه راند. در حالی که ترامپ در آغاز آن را در بستر «خطای انسانی» توجیه می‌کرد، ایران مسئولیت سرنگونی پهپاد آمریکایی را بر عهده گرفت و با نشان دادن اجزایی از پیکره پهپاد که به چنگ آورده بود، مدعی شد که بقایای به دست آمده پهپاد نشان از آن دارد که این پرنده در آب‌های سرزمینی ایران شکار شده است. با چنین استدلالی ایران دست خود را برای رجوع به شورای امنیت پر می‌بیند و با استناد به مکاتبات پیشین مدعی شود که پیش‌بینی چنین روزی را کرده بود.
اما، اگر قرار باشد آمریکا به شورای امنیت مراجعه کند، روشن نیست که ادعای آمریکا مبنی بر اینکه این پهپاد در آب‌های بین‌المللی شکار شده، چیست؟ تا اینجا آمریکا شواهدی مبنی بر صحت ادعای خود ارائه نداده و از آن مهم‌تر، هیچ یک از دوستان و متحدان آمریکا (حتی اسرائیل و سعودی) نیز در دفاع از آمریکا سخنی بر زبان نیاورده یا هیچ کشور اروپایی در تقبیح رفتار ایران به عنوانی اقدامی تحریک‌انگیز سخنی بر زبان نیاورده است. در نهایت همه کشورها، ایران آمریکا را به خویشتن‌داری دعوت کرده‌اند.
در چنین شرایطی اگر آمریکا تصمیم خود را مبنی بر مراجعه به شورای امنیت محقق سازد، بعید بتوان باور داشت بتواند قطعنامه‌ای در محکومیت ایران از این شورا بگیرد. صحت این گمانه‌زنی را می‌توان در دیگر مراجعه آمریکا به شورای امنیت در شب حمله به دو نفت‌کش سراغ گرفت که آمریکا با پخش یک فیلم سی ثانیه‌ای مدعی شد حمله به نفتکشها توسط ایران انجام شده و همان شب، یافته‌های خود را به اجلاس اضطراری شورای امنیت ارائه داد ولی مطلقاً از آن نتیجه‌ای جز ابراز نگرانی شورا درباره وقوع این حادثه، حاصل نشد.
به عبارت دیگر، جلسه غیرعلنی و اضطراری شورای امنیت تا آنجا یک شکست برای آمریکا بود که آلمان به صراحت اعلام کرد شواهد ارائه شده از سوی آمریکا کافی نیست و نماینده دائم کویت در سازمان ملل نیز گفت: «به دشواری می‌توان گفت قایقی که در فیلم نشان داده می‌شود متعلق به سپاه پاسداران ایران است».
ناکامی آمریکا در نشست شورای امنیت تا آن جا بود که سفیر کویت در سازمان ملل همچنین گفت شورای امنیت خواستار تحقیق درباره انفجارها شد، اما، «نهادی برای تحقیق درباره آن مشخص نکرد». این بدان معناست که آمریکا با تمام ثقلی که در سازمان ملل دارد یا نخواست یا نتوانست کمیته حقیقت‌یابی برای بررسی حمله به نفتکشها تشکیل شود.
با توجه به ناکامی آمریکا در شورای امنیت در کمتر از ۱۰ روز گذشته در حصول یک نتیجه دل‌خواه در حادثه دو نفت‌کش، بعید بتوان باور داشت که آمریکا بتواند در قانع ساختن این شورا مبنی بر اینکه پهپادش در آب‌های بین‌المللی شکار شده، دستاوردی داشته باشد به ویژه اینکه نباید از یاد برد تمام این منازعات از زمانی آغاز شد که دونالد ترامپ یک‌جانبه از قراردادی خارج شد که مورد اعتراض اتحادیه اروپا، روسیه و چین قرار گرفت. در عین حال بعید بتوان باور داشت که ایران نیز بتواند از شورای امنیت قطعنامه‌ای در محکومیت آمریکا به دست آورد.
اما، آنچه در این میان از همه نویدبخش‌تر است اینکه فارغ از رفع دعوای دو کشور به سازمان ملل، توسل جستن ایران و آمریکا به داوری سازمان ملل در حالی که به احتمال قوی دستاوردی برای هیچ یک نخواهد داشت، خود نشانی از عدم اراده ایران و آمریکا برای توسل به زور برای حل اختلافاتشان است. همین که دو کشور مایل‌اند اختلاف خود را به مرجعی بین‌المللی ارجاع دهند، نگرانی از بروز جنگ اندکی کاسته می‌شود.
تاریخ انتشار: ۳ تیر ۹۸ / رادیو فردا
ٰ