دعوت عربستان سعودی برای سه اجلاس هم‌زمان؛ دلایل و پیامدها
عربستان سعودی اعلام کرده است که در شهر مکه و در روزهای پایانی ماه رمضان برابر با نهم و دهم خرداد (۳۰ و ۳۱ ماه مه ۲۰۱۹) به ترتیب میزبان سه اجلاس «شورای همکاری خلیج فارس»، «اتحادیه عرب» و «سازمان همکاری اسلامی» خواهد بود. اهمیت این ابتکار سیاسی عربستان سعودی را می‌توان در سه ویژگی آن به شرح زیر استنباط کرد:
یکم: هم‌زمان کردن این سه اجلاس با ماه رمضان به عنوان ماه مقدس برای مسلمانان.
دوم: مکان آن که در مکه به عنوان قبله‌گاه مسلمانان برگزار می‌شود.
سوم: برگزاری هم‌زمان سه اجلاس در سه سطح تنها در عرض دو روز متوالی.
به عبارت دیگر ریاض دیپلماسی سازمانی خود را در سه سطح و در ظرف زمانی و مکانی ویژه‌ای فعال کرده تا به دستاورد واحدی برسد. این ابتکار ریاض به چه منظور است؟ و چه دستاوردی از آن انتظار دارد؟
دیپلماسی سازمانی عربستان سعودی
این ابتکار عربستان سعودی به دنبال آن صورت می‌گیرد که کمی پیشتر، چهار کشتی نفتکش (دو فروند متعلق به عربستان سعودی، یک فروند امارات و یک فروند نروژ) در بندر فجیره امارات به طرز غافلگیرانه‌ای دچار انفجار شدند و فردای آن هفت فروند پهپاد، تاسیسات نفتی عربستان سعودی را در عمق خاک این کشور مورد حمله قرار دادند و خساراتی به آن وارد کردند. به‌رغم آن که حوثی‌ها مسئولیت این عملیات را برعهده گرفتند، اما، سه کشور عربستان سعودی، امارات و نروژ با ارجاع موضوع به شورای امنیت سازمان ملل مسئولیت این حوادث را نه صرفا مربوط به گروه حوثی، بلکه مربوط به تهران دانستند.
با توجه به دو ویژگی «غافلگیری» و «موفقیت‌آمیز» بودن این عملیات‌ها قاعدتا تکرار حوادث مشابه بعید نیست به ویژه اگر در نظر داشته باشیم پیام این دو عملیات یکی هدف قرار دادن تاسیسات نفتی و دیگری هدف قرار دادن حمل و نقل دریایی نفت بود که در صورت اختلال در تولید یا حمل آن، نه فقط اقتصاد کشورهای تولیدکننده نفت (عربستان سعودی و امارات متحده عربی) آسیب می‌بیند بلکه اقتصاد کشورهای مصرف‌کننده نیز در معرض خطر قرار می‌گیرد. این خود بهانه خوبی است برای عربستان و امارات که افکار عمومی را علیه بانیان این عملیات بسیج کنند.
گو اینکه کسی مسئولیت حادثه انفجار چهار کشتی نفتکش را بر عهده نگرفته، اما همین مقدار که حوثی‌ها مسئولیت حمله به تاسیسات عربستان سعودی را گردن گرفته‌اند، کافی بود که انگشت اشاره به طرف جمهوری اسلامی گرفته شود زیرا مقامات ارشد سپاه پاسداران پیشتر «حمایت مستشاری» خود از حوثی‌ها را علنا اعلام کرده بودند.
سه اجلاس هم‌زمان
عربستان سعودی از جایگاه موثری در شورای همکاری، اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی برخوردار است؛ اما تنها بازیگر این سه نهاد نیست. برای مثال دعوت ملک سلمان از شورای همکاری خلیج فارس برای اجلاس در حالی است که این شورا اینک عملا دوپاره است. رابطه دیپلماتیک قطر با کشورهای بحرین، امارات متحده عربی و عربستان سعودی قطع است. این سه کشور عضو شورای همکاری به اضافه مصر نزدیک به دو سال است که قطر را تحت تحریم هوایی، دریایی و زمینی قرار داده‌اند. اگر حمایت ایران و ترکیه از قطر نبود، این کشور در برابر برادران عرب خود به زانو در می‌آمد. قطر اعلام کرده که اصلا از این کشور برای اجلاس مکه دعوت نشده است. گو اینکه اگر هم دعوت می‌شد به احتمال زیاد اجابت نمی‌کرد. همچنان باید دید آیا کویت و عمان در سطح سران حاضر به شرکت در این اجلاس هستند؟
در سطح دیگر، دعوت عربستان سعودی از سران اتحادیه عرب در حالی است که اینک کشورهای الجزایر، سودان، لیبی در وضعیت ناپایدار داخلی قرار دارند. عضویت سوریه در اتحادیه عرب تعلیق شده و عراق و لبنان نیز تلاش دارند خود را از گزند تنش‌های ایران و عربستان سعودی به دور نگه دارند. باید دید که از مجموع ۲۲ کشور عضو اتحادیه عرب، کدام کشورها دعوت ریاض را اجابت خواهند کرد.
از همه گسترده‌تر، میزبانی‌ای است که قرار است ریاض از «سران سازمان همکاری اسلامی» یعنی سازمانی که ۵۷ کشور مسلمان عضو آن هستند، به عمل آورد. این در حالی است که ایران یکی از اعضای این سازمان است. اگر عربستان سعودی از ایران دعوت نکند، بر خلاف پروتکل این سازمان عمل کرده و اگر دعوت از ایران به عمل آید، چگونه می‌خواهد با حضور ایران اتحادی علیه ایران ایجاد کند؟
وزن‌کشی سیاسی به منظور ائتلاف
میزبانی مکه از سه اجلاس به ترتیب با ۶، ۲۲ و ۵۷ عضو فرصت مهمی است تا وزن عربستان سعودی در سه سطح یعنی شورای همکاری، اتحادیه عرب و کشورهای اسلامی مشخص شود. مثلا آیا پاکستان و ترکیه به عنوان کشورهای دوست و همسایه ایران در کنار سعودی خواهند ایستاد؟ از ۵۵ کشور مسلمان، چه کشورهایی با عربستان سعودی همدلی خواهند داشت؟ و چه کشورهایی ترجیح می‌دهند خود را از منازعات متزاید منطقه دور نگه دارند؟ این وزن‌کشی تا پایان ماه مه انجام خواهد شد.
اگر دعوت عربستان سعودی با استقبال دیگر کشورها روبه‌رو شود، و این وزن‌کشی سیاسی مورد پسند ریاض قرار گیرد، قاعدتا گام بعدی دعوت از این کشورها برای ایجاد ائتلافی است که می‌تواند در ابتدا در شکل یک ائتلاف سیاسی آغاز به کار کند و در ادامه احتمالا به نوعی ائتلاف نظامی در کنار آمریکا تغییر ماهیت دهد.
همان‌طور که می‌دانیم آمریکا از جنگ ویتنام به بعد هرگز در جنگی گام نگذاشت مگر آن که ائتلافی نظامی تشکیل داده است. به رغم اعزام چهار بمب‌افکن و ناو آبراهام لینکلن به منطقه خلیج فارس، اما هنوز ائتلافی نظامی پیرامون آمریکا علیه ایران شکل نگرفته است. اجلاس‌های مکه به منظور ارزیابی این نکته است که چه در سطح کشورهای عربی و چه در سطح کشورهای اسلامی آیا امکان تشکیل ائتلافی نظامی علیه ایران وجود دارد؟
تاریخ انتشار: ۲ خرداد ۹۸ / اینترنشنال