آغاز جمهوری دوم در مصر و مقایسه با انتخابات ایران

از انقلاب «افسران آزاد» در ۲۳ ژوئیه ۱۹۵۲ تا نخستین انتخاب آزاد مصر در می ۲۰۱۲ حدود ۶۰ سال می گذرد. این شصت سال از آغاز تا سقوط مبارک را «جمهوری اول» مصر می نامند.

دو مشخصه بارز جمهوری اول عبارت بودند از:

الف- نبود چرخش نخبگان در ساختار قدرت که موجب شده بود طی شش دهه از انقلاب افسران آزاد، تنها چهار تن به ریاست جمهوری برسند (محمد نجیب، جمال عبدالناصر، انور سادات و حسنی مبارک). در مقایسه با روسای جمهوری که مثلا در امریکا یا فرانسه در شصت سال گذشته به قدرت رسیدند، بی تردید این رقم نشان از فقدان چرخش نخبگان در ساخت قدرت در مصر می داد.

جالب تر اینکه از این چهار تن هیچ یک به طریق مسالمت آمیز آنچنان که در نظام های دمکراتیک متداول است (پایان دوره ریاست یا معزول شدن) از قدرت کناره گیری نکردند. محمد نجیب با کودتای عبدالناصر از قدرت برکنار و تا آخر عمر در حبس خانگی ماند.

عبدالناصر خود نیز به رغم شکست سهمگین در جنگ شش روزه (۱۹۶۷) از قدرت کناره گیری نکرد تا آنکه در اثر سکته قلبی عرصه را خالی کرد.( بسیاری مرگ او را مشکوک می دانند). انور سادات در اثر ترور جان باخت و سرانجام حسنی مبارک نیز در حالی که موجبات انتقال قدرت به پسرش (جمال مبارک) را تدارک می دید با قیام مردم از قدرت برکنار شد.

ب- حکومت نظامیان: تمام روسای جمهور یاد شده، همگی در کسوت نظامیان بودند. این ویژگی موجب شده بود که  در جزء جزء و تارو پود حکومت مصر در شش دهه گذشته، حضور افسران نظامی ملموس باشد.

اینک با مشارکت نزدیک به پنجاه درصدی مردم مصر در نخستین انتخابات آزاد پس از دوران مبارک، «جمهوری دوم» آغاز شده است. از آنجایی که هیچیک از نامزدها حائز نیم به علاوه یک آراء ماخوذه نیستند، بنا به قانون انتخابات، دور دوم انتخابات در ۱۶ و ۱۷ ژوئن بین دو نفر نخست حایز اکثریت آراء برگزار خواهد شد.

بنا به اعلام اولیه نتایج، محمد مرسی نامزد جریان اسلامگرای اخوان المسلمین با ۲۵ درصد و احمد شفیق از نظامیان بازمانده دوران مبارک و نخست وزیر پیشین مصر با ۲۳ درصد آرا، در دور دوم به رقابت برخواهد خاست تا تکلیف نخستین رییس جمهور در جمهوری دوم مشخص شود.

آموزه های نخستین انتخابات در جمهوری دوم

۱- انتخابات سالم: جمهوری دوم برآیند قیام مردمی بوده که تار و پود حکومت قدرت بلامنازع مبارک را در ۱۸ روز در نوردید. این نخستین انتخابات بنا به اعلام همه ناظران داخلی و خارجی، انتخاباتی در کمال سلامت بود.

شورای عالی نظامی مصر، اندک سوء استفاده ای از قدرت خود نکرد. (مقایسه شود با دست اندازی های سپاه پاسداران در انتخابات های ایران از جمله انتخابات اخیر مجلس شورا که اعتراضات علی مطهری و دیگران را درآورد.)

ارتش مصر چه در پرهیز از سرکوب مردم  به نفع مبارک (برخلاف ارتش سوریه) و چه در فراهم ساختن انتقال سالم قدرت، به رغم همه انتقادها تا کنون با سرافرازی از آزمون بیرون آمده است. نتیجه  این حسن رفتار  آن شد که احمد شفیق نامزد دوم صدر فهرست، از نظامیان کارکشته ارتش مصر است که اینک پس از محمد مرسی با فاصله اندک نفر دوم حائزاکثریت آراست.

۲- انتخابات متنوع: نخستین انتخابات با تنوع بسیار زیاد از نامزد های انتخاباتی برگزار شد. در نتیجه این ویژگی، ۱۳ نامزد به نمایندگی از کلیه جریان های سیاسی داخل مصر، به رقابت در انتخابات پرداختند (مقایسه شود با انتخابات ریاست جمهوری ایران که نهایتاً دو جریان اصلاح طلب و اصولگرا آن هم به صورت نابرابر به مبارزه پرداختند).

مهم ترین این جریان ها عبارت بودند از:

الف) جریان اسلامگرا با دو نامزد( محمد مرسی و عبدالمنعم ابوالفتوح.)

ب) جریان کارگزاران دوران مبارک (احمد شفیق نخست وزیر پیشین و عمرو موسی وزیر خارچه پیشین.)

ج) جریان پان عربیست (حمدین صباحی نامزد حزب ناصری). این جریان فراتر از ناسیونالیسم مصری(طرفداران سادات) معتقد به ناسیونالیسم عربی از نوع رهبری ناصر بر جهان عرب است .

۳- مشارکت گسترده ولی کمتر از حد انتظار: بنا به گزارش ها، انتخابات اخیر مصر از استقبال گسترده یعنی چیزی نزدیک به ۵۰ درصد واجدان شرایط رأی دادن برخوردار بود. چنین استقبالی در مقایسه با انتخابات سرد و بی روح دوران مبارک بی تردید سرمایه ای برای نظام سیاسی نوپای مصر و رییس جمهور منتخب مصر خواهد بود که بی درنگ با چالش های سهمگین داخلی و خارجی مواجه خواهد شد ( مقایسه شود با انتخابات اخیر سرد و بی روح مجلس شورای اسلامی که سطح مشارکت در حدود ۳۵درصد بود ولی به دروغ  ۶۴ درصد اعلام شد. سطح مشارکت چنان نازل بود که علی خامنه ای هیچ پیام تبریکی نفرستاد و تا شش روز پس از انتخابات مجلس تنها در ملاقات با جمعی از مسئولان زبان به تحسین انتخابات گشود.) گو اینکه انتخابات مصر در همین حد، چشمگیر بود ولی فقدان مشارکت نیم دیگر واجدان رأی دادن، خود نشان از بی تفاوتی نیم دیگر مردم در سرنوشت کشور در چنین مقطع حساس دارد.

۴- دو پاره بودن جامعه مصر: نتیجه انتخابات نشان از دوپاره بودن جامعه مصر دارد. پاره ای با انتخاب محمد مرسی نامزد اخوان المسلمین آمال و آرزوی خود را در به قدرت رسیدن اسلامگرایان جستجو می کنند و پاره ای دیگر از جمله مسیحیان قبطی مصر (با ۱۵درصد جمعیت بنا به اعلام رسمی و ۲۵درصد بنا به اعتقاد خودشان) با برگزیدن احمد شفیق، نخست وزیر پیشین، صلاح مملکت را در واگذاری قدرت به یک نظامی بازنشسته و کارگزاری باکفایت که باقیمانده از دوران مبارک است، می دانند.

با این حساب و بنا به پیشینه نظامی شفیق، رقم قابل توجهی از مردم مصر اعتماد و احترام مصر را نصیب نظامیان حافظ کیان کشور و همچنین کارگزاران کاردان دوران مبارک کرده اند (مقایسه شود با این که در انتخابات سال ۸۴ و ۸۸ مردم به نامزدهایی مثل قالیباف، علی لاریجانی و محسن رضایی که پیشینه خدمت در سپاه پاسداران داشتند استقبال نشان ندادند.)

نتیجه:

بی شک مصر در حال گذار از یک پیچ تاریخی است که در تعیین سرنوشت این کشور، جهان عرب و خاورمیانه نقش به سزایی ایفا خواهد کرد. در مقایسه با سقوط خسارت بار قذافی (لیبی) و عبدالله صالح (یمن) و همچنین نظام در حال فروپاشی بشار اسد در سوریه که هر یک خسارت ها و زیان های گزاف مالی و جانی برای کنار رفتن دیکتاتور بر کشور تحمیل کرده، درک عمیق ارتش مصر از اینکه آنان حافظان کیان کشورند و نه حامیان رهبر، سرمایه ای شد که تنها در ۱۸ روز، مبارک به خواست مردم تمکین کرده و ارتش اینک سرفراز از این خدمت به میهن، نامزد خود را در رقابتی تنگاتنگ در برابر اسلامگریان در عرصه داشته باشد تا در دور دوم انتخابات، این مردم مصر باشند که میان اسلامگرایان و کارگزارنی از ارتش یکی را برگزینند.

آن چه مهم است این که مصر، سرمایه بزرگی از اعتماد از دست رفته در دوران مبارک را (که با انتخابات رسوا تنها شعور ملت خود را به سخره می گرفت)، بازیافته است تا در چالش های بزرگی که پیش روی رییس جمهور است (بازسازی اقتصاد، تامین امنیت و تعیین سیاست خارجه نوین) به اتکا به این سرمایه ملی (اعتماد ملی) جمهوری دوم را آغاز کند.

این بزرگ ترین آموزه از انتخابات مصر است که در مقایسه با هدر دادن اعتماد ملت ایران در انتخابات رسوا و نمایشی ، هنوز رهبران جمهوری درنیافته اند که چگونه می خواهند پیچ های خطرناک را بدون اعتماد ملی سپری کننند.