سفر احمدی نژاد به برزیل: جهل یا تجاهل نسبت به پروتکل های سفر

پیشگفتار:

“دیکتاتور حقیر- – petty dictator” عنوان و لقب جنجال برانگیزی بود که لی بولینگر(Lee Bollinger) رییس دانشگاه کلمبیا در دیدار احمدی نژاد از آن دانشگاه در تاریخ ۳/۷/۸۶ به وی داد. در مقابل احمدی نژاد نیز سخنرانی خود را با استدلال اینکه “مورد حمایت امام زمان بوده” ، یکی از دستاوردها و موفقیت های سفرش به نیورک اعلام داشت.

پس از ۵ سال از آن دیدار، سفر اخیر احمدی نژاد (۲۰ -۲۲ ژوئن) به برزیل آن هم در سفری که اولین دیدار او از این کشور به شمار می رفت، وی به سفری مبادرت کرد که عالماً و عامداً کلیه اصول تشریفاتی در حفظ شأن و منزلت خود را نیز نادیده گرفت چه رسد به منزلت و جایگاه ملت ایران.

آیا چنین رفتاری با احمدی نژاد از پیش قابل پیش بینی نبود؟ آیا سازوکاری برای سفر مقامات کشورها وجود ندارد؟ آیا مواجهه با چنین رفتاری از پیش امکان پذیر نبود؟

پروتکل ها و اصول تشریفات در سفر مقامات

حساسیت سفر مقامات کشورها تا آنجاست که اداره ای به نام اداره تشریفات (پروتکل) در وزارت خارجه و نهاد ریاست جمهوری وجود دارد که با وسواس بسیار حسن اجرای اصول تشریفانی را پیگیری می کند. این اداره در ارتباط تنگاتنگ با سفارت ترتیب دیدارها، زمان و مکان آن، تعداد حاضران در آن، محور مذاکرات، محل اقامت، تشریفات حین استقبال و بدرقه و بسیاری ریزه کاری های  سفر را به دقت از پیش بررسی می کند و پس از اطمینان از همه آن ها سفر انجام می پذیرد. پس از انقلاب اسلامی، اطمینان حاصل کردن از اینکه در ضیافت ها مشروبات الکلی و گوشت غیر حلال سرو نشود و همچنین یادآوری به میزبان که طرف ایرانی با زن ها دست نمی دهد از وظایف اداره تشریفات است که از مجرای سفارت با میزبان هماهنگی کامل می شود.

رعایت تشریفات نه فقط ویژه روسای قوا بلکه تا حد سفر یک مدیرکل و رییس اداره نیز با وسواس توسط اداره تشریفات و از کانال سفارت چندباره بررسی می شود. بدیهی است این حساسیت برای سفر روسای قوا به مراتب بیشتر است چرا که کوچکترین لغزش در حرکات و سکنات آنان از دید رسانه های داخلی و خارجی که به دنبال “شکار لحظات” هستند، نادیده نمی ماند. چه بسیار دیده شده است که سفری مهم در لحظات آخر به دلیل نادیده گرفتن یکی از اصول تشریفات لغو می گردد تا از هرگونه آبروریزی خودداری شود.

 با وجود چنین پروتکل هایی که میزبان و میهمان خود را ملزم به رعایت آن ها می داند، اظهارات سخنگوی وزارت خارجه در برابر انتقادات به سفر احمدی نژاد جای بسی شگفتی است. مهمانپرست گفته است که “احمدی نژاد در برزیل یک استثنا نبود”. سخنگوی وزارت خارجه با چشم پوشیدن بر تمام تشریفات نادیده گرفته شده  در سفر، فقط عدم دیدار رییس جمهور برزیل با همتای ایرانیش را موجه دانسته و می گوید “عملاً امکان پذیر نبود که در یک اجلاس دو روزه مقامات ۱۰۰ کشور با رئیس جمهور کشور میزبان ملاقات دو جانبه داشته باشند.”

شگفت انگیزتر اظهارات علاءالدین بروجردی رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجه درباره نحوه استقبال از احمدی نژاد است که  گفت: “اتفاقاً کاملاً در شان رییس جمهور بوده است، زیرا باید بدانیم اجلاس‌های بین المللی با سفرهای دوجانبه متفاوت است نه رییس جمهور کشور مبداء استقبال می‌کند و نه الزاماً ملاقاتی انجام می‌شود!!… فکر می کنم این حاشیه سازی و سر و صداها از آنجا که صهوینیست ها درآن منطقه خیلی فعال هستند، بیشتر حرکت های تخریبی در قبال نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است.”

بروجردی و مهمانپرست یا با اصول تشریفات ناآگاه هستند یا عمداً چشم بر نقض اصول تشریفات در حق رییس دولت می بندند. با در نظر گرفتن سابقه دراز این دو در وزارت خارجه فرض اول به هیچ روی، پذیرفتنی نیست چرا که حتماً و پیش از سفر، سفارت ایران در برزیل از عدم تدارک “سفری شایسته و بایسته” اطلاع حاصل کرده و نهاد ریاست جمهوری را مطلع ساخته است. با چنین فرضی وقتی احمدی نژاد مبادرت به سفری می کند که همه اصول تشریفات در آن با علم و اطلاع خودش و به دست خودش نادیده گرفته، چاره ای نیست جز سرپوش گذاشتن بر “رسوایی های خود خواسته”. رسوایی های سفر احمدی نژاد به برزیل به شرح زیر بود:

۱-      خانم دیلما روسف رییس جمهور برزیل میزبان اجلاس بین المللی محیط زیست (موسوم به ریو ۲۰) با در خواست ملاقات احمدی نژاد، مخالفت کرده بود. بنا به اصول تشریفات پیش از سفر مقامات یک کشور، سفارت آن کشور رایزنی برای دیدار سران را از هفته قبل انجام می دهد و امکان و یا عدم امکان دیدار از پیش از سفر روشن است.

این سخن مهمانپرست درست است که “بحث ملاقات‌های روسای ۱۰۰ کشور با رئیس جمهور کشور میزبان (برزیل)…عملاً امکان پذیر نبود.” ولی پرسش این است که آیا اگر پادشاه عربستان نیز از رییس جمهور برزیل تقاضای ملاقات می کرد، مخالفت می شد؟

۲-      کافی است با نگاهی به تصاویر منتشر شده در سایت ریاست جمهوری ایران، دید که به رغم حضور ۱۰۰ تن از سران و مقامات کشورها، احمدی نژاد نتوانسته است با هیچ یک از آنان (به استثنای رییس جمهور سریلانکا و دبیر کل سازمان ملل) ملاقات کند. به بیان دیگر، تردیدی نیست که سفارت جمهوری اسلامی به تک تک دیگر میهمانان تقاضای دیدار دوجانبه را مطرح ساخته ولی هیچ یک حاضر به انجام ملاقات نشده اند.

اگر دیدار با رییس جمهور برزیل به دلیل فشردگی برنامه های کنفرانس ناممکن بود، باید پرسید چرا احمدی نژاد نتوانست از میان صد تن از مقامات کشورهای جهان از جمله روسای جمهور اندونزی و آفریقای جنوبی، و نخست وزیران چین، هند و ترکیه و وزیران محیط زیست الجزایر، مصر و پاکستان وبسیاری دیگر از هیات ها حتی یک ملاقات مهم داشته باشد؟ آیا غیر از این است که پیش از سفر، همه هیات های حاضر در کنفرانس به رایزنی های سفارت ایران مبنی بر درخواست ملاقات با احمدی نژاد پاسخ منفی داده بودند؟

آیا شگفت انگیز نیست که حتی در حین اجلاس، عکاس مخصوص هیات حمهوری اسلامی فقط موفق به شکار لحظاتی از “دیدار سرپایی” احمدی نژاد با لولا داسیلوا  رییس جمهور پیشین برزیل شود؟

۳-      در اقدامی بی سابقه، احمدی نژاد در حالی در فرودگاه ریو از هواپیمای خارج و پا به خاک برزیل نهاد که حتی یک نفر از مقامات برزیلی پای پلکان هواپیما حاضر نبودند. شگفت انگیزتر اینکه تنها استقبال کنددکان احمدی نژاد، رییس سازمان محیط زیست ایران ( معاون احمدی نژاد) و سفیر ایران بودند وبس. چنین اتفاقی تاکنون در هیچ جای دنیا سابقه نداشته است.

یا سفارت جمهوری اسلامی از اراده دولت برزیل برای چنین رفتاری مطلع بوده یا نه. در صورت اول چرا احمدی نژاد مبادرت به این سفر نمود؟ و اگر هم نمی دانست و در فرودگاه آگاهی یافت باز هم می بایست از ورود به خاک میزبان خودداری می کرد. در کجای دنیا سابقه دارد که رییس یک دولت در کشوری دیگر “فقط” مورد استقبال مقامات خود قرار گیرد؟

۴-      جالب است که در چنین فضایی سایت ریاست جمهوری ادعا کرده که احمدی نژاد با جمعی از نخبگان و فرهیختگان برزیلی! دیدار داشته است. شگفت انگیز است که سایت ریاست جمهوری حتی نام یک نفر از این فرهیختگان برزیلی را ذکر نکرده است. جالب تر اینکه احمدی نژاد در این جلسه با بیان اینکه مردم برزیل مردمانی صمیمی، عدالت خواه و دوست داشتنی هستند‌ گفت: “ما هیچ گاه در برزیل احساس غریبی نمی کنیم ! چرا که معتقدیم مردم برزیل دوستان قدیمی ملت ایران بوده که در حقیقت در یک جبهه و جهت قرار دارند.”

۵-      شگفت انگیزتر اینکه سایت ریاست جمهوری تصاویری را از کنفرانس مطبوعاتی احمدی نژاد منتشر کرده و مدعی شده که کنفرانس مطبوعاتی با حضور رسانه های بین المللی انجام شده است. اما متن خبر در سایت ریاست جمهوری خود گواهی می دهد که از میان صدها رسانه حاضر در اجلاس ریو، تنها خبرنگارانی از شبکه تلویزیونی تله‌سور و تلویزیون شهر برازیلیا  و روزنامه‌نگاری از شهر سائوپائولو در کنفرانس مطبوعاتی حضور داشتند و بس.

۶-      همزمان با آغاز سخنرانی محمود احمدی نژاد در نشست محیط زیست سازمان ملل، هیئت کانادایی جلسه را ترک کرد. دیگر هیأت از کشورهای آمریکا، استرالیا و ۲۷ عضو اتحادیه اروپا نیز از حضور در سخنرانی او خود داری نموده بودند. چگونه است که تحریم سخنرانی احمدی نژاد توسط این کشورها مهم به یک رسم عادی تبدیل شده است؟

۷-      مراسم بدرقه احمدی نژاد با لغو کلیه اصول تشریفات و بدون حضور حتی یک مقام برزیلی کمتر از مراسم استقبال نبود. درست تر آن است که بگویم اصلا مراسم بدرقه ای در کار نبود جز فرش قرمزی که فقط تعدادی از نیروهای امنیتی با او عکس یادگاری گرفتند.

نتیجه:

دیر زمانی است که سرلوحه وزارت خارجه ایران، این سخن علی خامنه ای است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی باید بر اساس سه اصل “عزت، حکمت و مصلحت” باشد. با شرحی که از آغاز تا پایان سفر گفته شد، کدام عزت در این سفر مراعات شد و کدامین مصلحت در کار بود که به رغم ناکامی سفارت جمهوری اسلامی در تدارک یک سفر شایسته، احمدی نژاد در اجلاس ریو حضور یابد؟ تقریبا نیمی از هیات ها در سطحی غیر سران در اجلاس حضور یافته بودند.

در سستی اظهارات مهمانپرست و بروجردی همین بس که عوض حیدرپور دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در خصوص سفر احمدی نژاد به برزیل گفت: رئیس جمهور باید از همان ابتدا که وارد فرودگاه برزیل شده و متوجه شد که شأن ریاست جمهوری و جمهوری اسلامی ایران رعایت نمی شود، سفر را ادامه نمی داد و باز می گشت.

متاسفانه به دلیل سیستم به شدت غیرشفاف جمهوری اسلامی، هیچ گزارشی از هزینه های سفر پرتعداد هیات جمهوری اسلامی با هواپیما اختصاصی به سفری که تنها دستآورد آن آبروریزی بود، وجود ندارد.

باید گفت ذهنیت احمدی نژاد از سفرهای خارجی، چیزی جز ذهنیت او از سفرهای استانی و مخاطبانی از روستاها نیست؛ سفرهایی تکراری، شعارآلود، پرحاشیه و  پرهزینه .

  حسین علیزاده – ۲۸ ژوئن ۲۰۱۲